Wizja uznaje rolnictwo, rybactwo i
przetwórstwo spożywcze za strategiczne sektory UE. Proponuje ewolucyjne
zmiany polityki rolnej, oparcie na dialogu i konsultacjach z rolnikami
oraz poprawę krytykowanych rozwiązań.
Istotne pozostają suwerenność
żywnościowa, konkurencyjność rolnictwa, zrównoważony rozwój i dobrze
rozwijające się obszary wiejskie. Bezpieczeństwo i suwerenność
żywnościowa wskazane zostały jako niepodlegające dyskusji
(nienegocjowalne). Ważne miejsce zajmuje w dokumencie konieczność
zapewnienia większych ułatwień dla młodych i „nowych” rolników do
rozpoczynania działalności. UE ma zapewnić ochronę przed nieuczciwą
konkurencją i stabilizację rynku.
KE planuje zmiany w płatnościach
bezpośrednich, które nie będą tak jednolite, jak obecnie (większe
ukierunkowanie, uproszczenie dla małych i średnich gospodarstw oraz
większa rola degresywnosci/cappingu płatności).
Dużo mocniej niż dotychczas wyrażone są
postulaty innowacyjności i konkurencyjności sektora – Wizja jest
propozycją „ucieczki do przodu” i wykorzystania szans. Wizja
identyfikuje „znaczną lukę finansową w sektorze rolnym”, jednak nie
wskazuje wystarczającej odpowiedzi na tę diagnozę.
Reakcja na wyzwania związane ze zmianą
klimatu i ochroną środowiska oraz konieczność dostosowań związanych z
adaptacją i mitygacją jest przedstawiona w kategoriach wyzwań dla
przyszłej konkurencyjności, produktywności i dochodowości, innowacji i
ograniczenia ryzyka.
KE rozważy w jaki sposób, rolnictwo ma
wnieść wkład w osiągnięcie celu redukcyjnego na 2040 r. uwzględniając
specyfikę sektora. Zmniejszanie negatywnego wpływu rolnictwa na
środowisko oparte będzie na zachętach i mechanizmach rynkowych,
elastyczności przepisów oraz innowacyjnych rozwiązaniach.
Rozszerzenie UE jest postrzegane w
dokumencie w kontekście wyzwań dla jednolitego rynku, które wymagają
ostrożnego rozważenia i rozwiązań, ale także jako szansa na zwiększenie
autonomii strategicznej UE, jej odporności i wagi w globalnej wymianie
handlowej.
W części dotyczącej rozwoju obszarów wiejskich podkreślono potrzebę współdziałania różnych polityk. Mechanizm rural proofing został
opisany jako ocena wpływu terytorialnego, aby zapewnić wystarczające
zasoby do dialogu i zaangażowania społeczeństwa obywatelskiego i
społeczności wiejskich we wspieraniu wdrażania i dyskusjach
politycznych.
Nie ma w Wizji zapowiedzi ograniczania
produkcji zwierzęcej, ani promowania zmian diety. Wskazana jest
natomiast potrzeba długoterminowej strategii uwzględniającej
zrównoważony rozwój tej produkcji w całej Europie.
Istotne pozytywne elementy dokumentu KE to:
- podkreślenie roli płatności bezpośrednich oraz zwrócenie uwagi na brak sprawiedliwości w dystrybucji płatności;
- zapowiedź wprowadzenia uproszczeń w WPR (również na obecny okres programowania, w tym w zakresie systemu warunkowości);
- zapowiedź równowagi między polityką regulacyjną a polityką opartą na zachętach;
- zapowiedź kontynuacji i rozwijania
wsparcia dla rolników prowadzących działalność rolniczą na obszarach z
ograniczeniami naturalnymi oraz rolników z produkcją ekologiczną, oraz
młodych rolników
- zapowiedź większej aktywności w
promowaniu unijnego eksportu, w tym, asertywność w stosowaniu zasady
wzajemności w dwustronnych relacjach handlowych, a także partnerski
dialog w zakresie polityki rolnej i żywnościowej, w tym promowania
standardów produkcji;
- zapowiedź silniejszego stosowania
standardów produkcji dla produktów importowanych, zwłaszcza w zakresie
pestycydów i dobrostanu zwierząt w celu utrzymanie wartości UE i w
odpowiedzi na zapotrzebowanie społeczne, w tym głos rolników;
- wprowadzenie zasady, zgodnie z którą
zakazane w UE, najbardziej niebezpieczne pestycydy nie będą mogły być
ponownie wprowadzane do UE poprzez import. Jest też więcej deklaracji
pokrywających się z postulatami Polski – dotyczących np. działań
proeksportowych czy ochrony interesów rolnictwa w negocjowanych umowach;
- zapowiedź działań na rzecz dywersyfikacji łańcucha dostaw w celu zmniejszenia
zależności od importu strategicznych surowców, w tym nawozów i białka
roślinnego, w sposób sprzyjający przechodzeniu na gospodarkę
niskoemisyjną.
- kontynuacja działań dla skorygowania obecnej nierównowagi w łańcuchu żywnościowym i poprawy pozycji rolnika w tym łańcuchu;
- zapowiedź dalszych prac nad
przeciwdziałaniem praktykom związanym z nieuczciwym obrotem produktami
rolnymi i spożywczymi, w tym podjęcie kwestii nabywania produktów
poniżej kosztów wytworzenia.
Najważniejsze kwestie dyskusyjne:
- nie jest jasne, w jaki sposób KE
zamierza wprowadzić rozwiązania dotyczące większego ukierunkowania czy
uproszczenia wsparcia w ramach WPR;
- wskazanie cyfryzacji, w tym
zastosowanie satelitów, jako przykładu rozwiązania pomagającego
ograniczyć kontrole i zmniejszyć obowiązki sprawozdawcze. Ten system ma
ograniczenia (zgłaszane przez Polskę), np. rozdzielczość przestrzenną
utrudniającą stosowanie na niewielkich i nieregularnych działkach
rolnych;
- mało uwagi poświęcono kwestiom
dotyczącym rozwoju obszarów wiejskich. Pobieżnie Wizja odnosi się do
potrzeb rozwojowych tych obszarów, wskazując na potrzebę silnej
koordynacji miedzy funduszami i politykami, szczególnie polityką
spójności;
- bardzo ogólnikowe odniesienie się do
kwestii rozszerzenia UE i wskazanie jedynie na potrzebę stopniowej
integracji. Rozszerzenie UE (szczególnie o Ukrainę) będzie wymagało
wprowadzenia znacznych zmian w instrumentach wsparcia WPR. W Wizji tę
kwestię pominięto.
Istotne jest uwzględnienie głosu rolników w dyskusji nad przedstawionymi przez Komisję propozycjami.
Propozycje zawarte w Komunikacie wymagają adekwatnej odpowiedzi w sprawie przyszłego budżetu na WPR po 2027 roku.
