Z początkiem sezonu na świeże owoce i warzywa Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) uruchomiła intensywne kontrole na terenie całego kraju.

O działaniach prowadzonych przez służby IJHARS opowiedzieli podczas zorganizowanego w dniu 23 kwietnia br. briefingu prasowego w Broniszach k. Warszawy dr Przemysław Rzodkiewicz, Główny Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych i Ewa Piszczek, Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Briefing odbył się ze specjalnym udziałem Stefana Krajewskiego, Sekretarza Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ministrom towarzyszył Prezes Zarządu Spółki „Warszawski Rolno-Spożywczy Rynek Hurtowy S.A.” w Broniszach, Krzysztof Karpa – gospodarz miejsca, w którym odbyło się spotkanie z dziennikarzami.

Jak w świetle kontroli IJHARS wyglądał sezon owocowo-warzywny w 2024 r.?

W ubiegłym roku IJHARS kontrolowała świeże owoce i warzywa podczas kontroli planowych oraz podejmowała działania doraźne, reagując na bieżące krytyczne sytuacje jakie pojawiały się na rynku. W 2024 roku inspektorzy IJHARS odwiedzili łącznie 660 podmiotów - sklepy, hurtownie, centra dystrybucyjne, giełdy hurtowe, itp.

W 309 podmiotach, tj.  blisko połowie skontrolowanych jakość i znakowanie owoców, warzyw oraz ziemniaków nie spełniało wymagań określonych w przepisach.

W zakresie wymagań jakościowych oraz znakowania łącznie skontrolowano – 3 119 partii, o masie 2 524 t. Kontrole IJHARS obejmują przede wszystkim weryfikację zgodności świeżych owoców i warzyw z wymaganiami określonymi w normach handlowych UE, które odnoszą się na przykład do dojrzałości, klasyfikacji, wielkości i prezentacji.

W poprzedni sezonie łącznie zakwestionowano w zakresie:

• wymagań jakościowych – 51 partii o masie 1,6 t,
• znakowania – 645 partii o masie 169,5 t,
• faktur i dokumentów towarzyszących – 156 partii o masie 213,5 t.

Kontrole planowe świeżych owoców, warzyw i ziemniaków:

W przypadku znakowania świeżych owoców i warzyw najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to:

• całkowity brak oznakowania,
• brak kraju pochodzenia lub podanie niewłaściwej informacji o kraju pochodzenia,
• brak informacji o odmianie,
• brak informacji o klasie jakości w przypadku produktów objętych szczegółowymi normami handlowymi,
• podanie na opakowaniach klasy jakości dla produktów objętych wymaganiami ogólnej normy handlowej, dla której nie obowiązuje klasyfikacja.

W przypadku znakowania ziemniaków najczęściej stwierdzane nieprawidłowości to:

• brak nazwy środka spożywczego,
• brak nazwy lub firmy i adresu podmiotu, pod nazwą którego dany środek jest wprowadzony do obrotu,
• brak informacji o kraju pochodzenia lub wizerunku flagi kraju pochodzenia lub brak obydwu wymaganych informacji,
• całkowity brak oznakowania,
• podanie niepełnej nazwy produktu (np. „ziemniaki”, bez określenia „ziemniaki wczesne”),
• brak masy netto na opakowaniu.

Podczas kontroli wymagań jakościowych określonych w normach handlowych UE inspektorzy IJHARS wykryli niespełnienie wymagań minimalnych w przypadku pomidorów, ogórków, borówki amerykańskiej, malin, pomarańczy, fasolki szparagowej, sałaty lodowej, sałaty masłowej, papryki, bakłażana, buraków czerwonych, kapusty czerwonej, cebuli czerwonej, jabłek, mango, pietruszki, śliwek, szpinaku. Stwierdzane wady jakościowe dotyczą najczęściej utraty jędrności i świeżości, objawy zepsucia, zapleśnienia, gnicia.

W przypadku zimniaków inspektorzy stwierdzili niespełnienie wymagań minimalnych przez obecność zazieleniałych bulw oraz objawów zepsucia i gnicia.

Weryfikując faktury i dokumenty towarzyszące inspektorzy IJHARS zidentyfikowali przypadki podania niepełnych lub błędnych informacji o produkcie, np.: brak kraju pochodzenia, brak informacji o klasie jakości, brak nazwy odmiany, podanie klasy jakości dla produktów objętych wymaganiami ogólnej normy handlowej, dla której nie obowiązuje klasyfikacja, błędna informacja o kraju pochodzenia (sprzeczna z etykietą).

Działania doraźne IJHARS

W sezonie letnim od maja do września IJHARS podejmowała działania pod hasłem „Brygady Tygrysa” nakierowane na wykrywanie zafałszowań kraju pochodzenia owoców, warzyw i ziemniaków oraz niespełnienia wymagań jakościowych.

Stwierdzane podczas tych kontroli nieprawidłowości były tożsame z wynikami kontroli planowych.

W okresie wakacyjnym 2024 r. w związku z podejrzeniem o zafałszowanie kraju pochodzenia (sygnały przekazywane od przedstawicieli sektora) IJHARS prowadziła kontrole ogórków i pomidorów importowanych z Rosji i Białorusi u największych importerów tych produktów oraz w podmiotach na początkowych etapach obrotu (hurtownie, centra dystrybucyjne, giełdy hurtowe, itp.).

Podejrzenie nieprawidłowości zostało potwierdzone w 42% spośród skontrolowanych podmiotów. Pod kątem prawidłowości znakowania oraz wymagań jakościowych zakwestionowano wówczas 65 partii świeżych ogórków i pomidorów o masie 111 t.

Dokumenty handlowe oraz faktury sprawdzono w przypadku 107 partii ogórków o masie 1 433,8 t. Nieprawidłowości stwierdzono w przypadku 35 partii świeżych ogórków i pomidorów.

W przypadku znakowania najczęściej stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły:

• całkowitego braku oznakowania opakowań,
• braku informacji o kraju pochodzenia,
• podania klasy jakości dla produktów objętych wymaganiami ogólnej normy handlowej, dla której nie obowiązuje klasyfikacja,
• braku cech identyfikacyjnych pakującego/wysyłającego,
• podanie niewłaściwej informacji o kraju pochodzenia, tj. na wywieszce podano Polska natomiast w dokumentach towarzyszących Rosja.

Wymagania jakościowe określone w normach handlowych UE zakwestionowano w przypadku 2 partii ogórków pochodzących z Rosji, z uwagi na liczne pęknięcia produktu na powierzchni, przejrzałość oraz brak jędrności.

W toku kontroli stwierdzono nieprawidłowości w zakresie informacji zawartych na fakturach i w innych dokumentach towarzyszących. Nieprawidłowości dotyczyły podania niepełnych lub błędnych informacji o produkcie.

Stwierdzone nieprawidłowości:

• zakupiony towar (z Rosji) w fakturach sprzedaży posiadał podwójne wskazanie kraju pochodzenia RU/BY,
• brak informacji o kraju pochodzenia w dokumentach towarzyszących WZ,
• zakupiony towar (z Rosji) w fakturach sprzedaży posiadał wskazany kraj pochodzenia Polska,
• zakupiony towar (z Białorusi) nie posiadał dokumentów towarzyszących, w których wskazano jego kraj pochodzenia (partiom towarzyszył jedynie paragon),
• brak informacji o kraju pochodzenia na fakturze zakupu,
• brak dokumentów sprzedaży.