Zdaniem organizacji, rząd zamiast efektywnego środowiskowo i racjonalnego ekonomicznie systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producentów (ROP) wprowadza biurokratyczny monopol państwowy finansowany z nowego podatku opakowaniowego. Ten podatek podniesie przede wszystkim ceny żywności, za co zapłacą wszyscy, producenci i konsumenci.

Projekt ustawy ma wdrożyć do polskiego prawa zasady Rozszerzonej Odpowiedzialności Producentów (ROP) wymagane dyrektywą unijną.  Organizacje sektora rolno-spożywczego od wielu miesięcy zgłaszały do Ministerstwu Klimatu i Środowiska swoje propozycje umożliwiające budowę nowego efektywnego systemu ROP, opartego o zasadę odpowiedzialności finansowej i organizacyjnej producentów za selektywną zbiórkę i przygotowanie do recyklingu odpadów opakowaniowych (ROP) oraz w pełni zgodnego z wymogami unijnej dyrektywy opakowaniowej.

– Rozumiemy i akceptujemy konieczność wzięcia odpowiedzialności finansowej, ale chcemy również wziąć odpowiedzialność organizacyjną za selektywną zbiórkę opakowań i ich recykling czyli pełne wdrożenie systemu ROP – zaznacza Tadeusz Pokrywka, prezes Krajowej Izby Gospodarczej Przemysłu Spożywczego i Opakowań. – Jednak to, co proponuje rząd to niestety nie jest ROP, a wyłącznie kolejny podatek tym razem od opakowań – twierdzi. – Podatek, który ma sfinansować scentralizowany biurokratyczny system, którego głównym zadaniem będzie pobór opłaty i jej redystrybucja według zasad dalece odbiegających od wolnego rynku i celów ROP. Zdjęcie z producentów odpowiedzialności za poziomy recyklingu np. w przypadku wielomateriałowych opakowań do żywności płynnej spowoduję wycofanie z rynku opakowań do mleka i soków. Proponowane regulacje, zupełnie marginalizują cel środowiskowy, w tym wsparcie kluczowego procesu, jakim jest zwiększenie liczby zbieranych rodzajów opakowań przy jednoczesnym zwiększeniu udziału opakowań recyklowalnych, poprzez systemowe wspieranie ekoprojektowania – podkreśla szef Izby.

Sektor rolno-spożywczy wprowadza na rynek ponad 60% opakowań, których główną rolą jest zapewnienie bezpieczeństwa, jakości i trwałości żywności. Przedsiębiorcy oczekiwali, ustanowienia ram prawnych umożliwiających systemową poprawę gospodarki odpadami opakowaniowymi. Celem powinno być maksymalne przywrócenie materiału z odpadów opakowaniowych do ponownego użycia poprzez zwiększenie ilości i jakości selektywnej zbiórki opakowań, a tym samym dostępności recyklatu.

– System zaproponowany przez rząd to całkowity brak wpływu sektora rolno-spożywczego na jakość selektywnej zbiórki i uzyskiwane poziomy recyklingu opakowań, a także brak jakiejkolwiek kontroli nad faktycznymi kosztami i przychodami ze sprzedaży zebranych opakowań – ocenia Andrzej Gantner, wiceprezes Polskiej Federacji Producentów Żywności Związku Pracodawców. – Oznacza to, że gwarantowane dyrektywą zmniejszenie opłat dla producentów wynikające ze sprzedaży zebranych surowców (zasada kosztu netto) będzie biurokratyczną fikcją. System ten będzie więc wyjątkowo niesprawiedliwy dla naszego sektora, gdyż de facto będziemy dofinansowywać recyklat dla wielu innych branż przy bardzo ograniczonych możliwościach skorzystania z tego surowca. To również wyjątkowo niesprawiedliwe podejście w stosunku do konsumentów, którzy zostaną obciążeni kosztami nowego podatku w cenach żywności – zaznacza wiceprezes PFPŻ. – Wszyscy będziemy płacić tym więcej im mniej efektywny będzie system. Jedyną urzędniczą receptą na taką sytuację będzie podnoszenie podatku opakowaniowego. Zupełnym kuriozum jest fakt, że takich podwyżek będzie można dokonywać w drodze rozporządzenia, co praktycznie daje nieograniczoną władzę każdemu ministrowi klimatu i środowiska nad całym sektorem ponad 100 tysięcy przedsiębiorców. Z tego oraz innych względów, projekt ustawy jest naszym zdaniem niezgodny z zapisami art. 8a unijnej dyrektywy odpadowej i narusza w wielu miejscach Konstytucję RP – zwraca uwagę.   

Zdaniem organizacji obecny projekt ustawy nie przyczyni się do poprawy jakości gospodarowania odpadami opakowaniowymi w sektorze rolno-spożywczym, a koszty jakie poniosą producenci i konsumenci w dużej mierze zostaną wykorzystane w sposób nieefektywny środowiskowo i nieracjonalny ekonomicznie. Jedynymi beneficjentami takiego systemu będą urzędnicy i politycy, którzy rozszerzą swoją władzę na kolejny sektor gospodarki, likwidując przy tym legalnie działające prywatne przedsiębiorstwa jakimi są organizacje odzysku.

Jak podkreślają eksperci branżowi tak opracowany projekt nie daje też (a powinien) żadnego wsparcia w ekoprojektowaniu opakowań, które jest szczególnie trudne w opakowaniach produktów żywnościowych. W ciągu dwóch lat rację bytu stracą organizacje odzysku, które w procesie ekoprojektowania pełnią bardzo ważną rolę. Łączą producentów żywności z technologiami stosowanymi w recyklingu, co jest ważne dla wspierania małych i średnich przedsiębiorstw.

– Każdy z nas rozumie potrzebę dbania o środowisko. ROP jest potrzebny, ale chodzi nam o regulację rozsądną, sprawiedliwą, która dąży do poprawy sytuacji, do tego, aby producenci korzystali z proekologicznych rozwiązań. Przez ponad 20 lat rozwijał się sektor wyspecjalizowanych podmiotów, organizacji odzysku opakowań, które zdobyły know-how i efektywnie wspierały ogromną grupę ponad 100 tys. przedsiębiorstw w realizacji obowiązków środowiskowych – podkreśla Tomasz Parzybut, prezes Stowarzyszenia Rzeźników i Wędliniarzy RP. – Mamy poważne obawy, że zastąpienie organizacji odzysku, fasadową organizacją ROP, którą ma być państwowym monopolistą w postaci Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pozbawi przedsiębiorców jakiegokolwiek wsparcia w procesie ekoprojektowania. Dla małych i średnich przedsiębiorców, których reprezentuje moja organizacja będzie to najgorszy z możliwych scenariuszy, który narazi ich na ryzyko szybkiego wzrostu kosztów, podnoszenia cen produktów i pogorszenia konkurencyjności całej branży – stwierdza.

Z kolei Dariusz Goszczyński, prezes Krajowej Rady Drobiarstwa Krajowej Izby Gospodarczej, zwraca uwagę na kluczowe dla jego branży aspekty związane z bezpieczeństwem żywności. – Mięso drobiowe i przetwory mięsne to niezwykle wrażliwe mikrobiologicznie produkty. Rodzaj zastosowanych materiałów opakowaniowych ma decydujący wpływ na barierowość całego opakowania – zauważa prezes Goszczyński. – W branży drobiarskiej możliwość utrzymania atmosfery ochronnej w opakowaniach to podstawa bezpieczeństwa naszych konsumentów. W wielu przypadkach zmiana rodzaju opakowania jest niemożliwa ze względu na stosowane technologie produkcji i wymogi dotyczące bezpieczeństwa w łańcuchu dostaw. Nie widzimy w projekcie ustawy, aby system ROP uwzględniał tę specyfikę. Nie zgadzamy się na podatek uderzający w bezpieczeństwo i jakości naszych produktów – mówi szef Krajowej Rady Drobiarstwa.

Marcin Hydzik, prezes Związku Polskich Przetwórców Mleka podkreśla, że model ROP zaproponowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska doprowadzi do nadmiernego wzrostu cen produktów mlecznych, co może ograniczyć ich konsumpcję, a w konsekwencji produkcję mleka w Polsce. W efekcie uderzy też w rolników, producentów mleka. – Zmiany dotyczą m.in podstawowych produktów żywnościowych, będących częścią codziennego koszyka zakupowego niemal każdej polskiej rodziny – twierdzi prezes Hydzik. – Dlatego wprowadzając nowe regulacje niezbędne jest, aby ekologia szła w parze z ekonomią. Potrzebujemy modelu, który zapewni efektywne wydatkowanie środków wpłacanych przez producentów, tak by zapewnić wzrost poziomu zbiórki i recyklingu opakowań, a jednocześnie uniknąć nadmiernie wysokich podwyżek cen produktów na półkach sklepowych – przekonuje. Prezes Związku Polskich Przetwórców Mleka zwraca również uwagę, że nowa legislacja wymaga doprecyzowania, by uniknąć niezamierzonego włączenia do systemu kaucyjnego części produktów mlecznych. – Projekt ustawy o ROP w obecnym kształcie przywraca do systemu kaucyjnego opakowania po niektórych przetworach mlecznych, takich jak kefir naturalny w butelkach, kefir truskawkowy, ayran i podobne – wymienia. – Nie taka była intencja Ministerstwa Klimatu, kiedy wycofywało te opakowania w przypadku systemu kaucyjnego rok temu – dodaje.

Branża soków, napojów i wód to kolejna branża, w której opakowania pełnią kluczową rolę w całym łańcuchu produkcji i sprzedaży. – Nasze produkty są szczególnie wrażliwe nie tylko na warunki zewnętrzne takie jak światło, temperatura i wilgotność, ale również na kontakt z materiałami opakowaniowymi, które muszą mieć, tak jak w przypadku wszystkich produktów żywnościowych stosowne certyfikaty bezpieczeństwa – zauważa Barbara Groele sekretarz generalna Stowarzyszenia Krajowa Unia Producentów Soków. – Duża część przedsiębiorstw w ciągu najbliższych lat poniesie znaczące wydatki związane z rozwojem systemu kaucyjnego, jednocześnie płacąc już opłaty wynikające z regulacji Single Use Plastic (SUP). Dodatkowo mimo uczestnictwa w systemie kaucyjnym, projekt ROP przewiduje objęcie dodatkowym podatkiem tych samych opakowań również w systemie ROP – wyjaśnia sekretarz Stowarzyszenia. – To ewenement na skalę światową, żeby przedsiębiorcy musieli płacić trzy różne opłaty za to samo opakowanie. Dla małych i średnich przedsiębiorstw regulacje zawarte w projekcie ustawy oznaczają niekontrolowany, nagły wzrost kosztów finansowych i organizacyjnych, co może doprowadzić do utraty rentowności – pokazuje. – System ROP nie może być jedynie fiskalnym narzędziem w rękach urzędników. Musi być elastycznym narzędziem reagującym na specyfikę, ograniczenia, potrzeby i możliwości poszczególnych branż w zakresie ekoprojektowania i selektywnej zbiórki opakowań – zaznacza Barbara Groele.

Koalicja 37 organizacji rolno-spożywczych apeluje do rządu o rozpoczęcie prawdziwego wielostronnego dialogu mającego na celu zmianę biurokratycznego mechanizmu działania systemu i powrót do koncepcji ROP opartej na silnych, transparentnych i wiarygodnych organizacjach ROP, działających w oparciu o ściśle określone w ustawie warunki finansowe i organizacyjne. Rola Państwa powinna być ograniczona do kontroli poprawności funkcjonowania całego systemu. Apelujemy o zmianę mechanizmu redystrybucyjno-fiskalnego opartego o centralny urząd jakim jest NFOŚiGW na prorynkowy, efektywny środowiskowo i racjonalny system oparty o ścisłą współpracę wszystkich interesariuszy gospodarki odpadami opakowaniowymi i elastycznie reagujący na wszelkie zmiany zachodzące na rynku.

– Nie chcemy opóźniać prac nad całą ustawą, która zwiera również ważne i potrzebne rozwiązania wychodzące naprzeciw obowiązkom wynikającym z unijnego rozporządzenia PPWR. Apelujemy o rzetelny dialog ze wszystkimi stronami i wybranie sprawdzonych w innych krajach efektywnych rozwiązań, na podstawie których powstanie system ROP, który nie będzie stanowił zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności i nie będzie naruszał bezpieczeństwa żywnościowego polskiego społeczeństwa – podkreśla Andrzej Gantner.

***

W obecnym kształcie, w opinii 37 organizacji sektora rolno-spożywczego projekt ustawy UC100 przede wszystkim:

·        Narusza przepisy prawa Unii Europejskiej  

Brak w nim określenia:

o   wpływu na sposób zarządzania systemem ROP przez przedsiębiorców

o   wpływu na wysokość wkładów i koszty ponoszone w systemie ROP

o   monitoringu i transparentności działań Funduszu

o   weryfikacji co do zrealizowania celów recyklingu

·        Narusza przepisy prawa Rzeczpospolitej Polskiej

Sprzeciw budzi:

o   Podatkowy charakter systemu ROP zaproponowanego w Projekcie

o   Zbyt szeroki zakres zagadnień ustalony w drodze rozporządzeń do ustawy

o   Brak konieczności uzasadniania wyboru odpadów o ujemnej wartości

o   Zbyt szeroki zakres uprawnień przyznany podmiotom administracji publicznej

o   Brak proporcjonalności i jasnego zakresu nakładanych obciążeń

·        Nie wprowadza żadnej poprawy w systemie gospodarki odpadami opakowaniowymi

·        Nie wprowadza skutecznego mechanizmu poprawy selektywnej zbiórki, recyklingu i ponownego użycia przez przemysł odpadów opakowaniowych, którym to celom w zamyśle dyrektywy ma służyć ROP

·        Koncentruje się wyłącznie na pozyskiwaniu środków od wprowadzających oraz ich dalszej redystrybucji

·        Nie przewiduje żadnych narzędzi mających na celu podnoszenie ilości i jakości zbieranych odpadów opakowaniowych przez gminy

·        Wprowadza przepisy powodujące ponoszenie podwójnych kosztów gospodarowania odpadami - z jednej strony wprowadzający są zobowiązani do wniesienia opłaty opakowaniowej na podstawnie art. 198, zaś z drugiej do ponoszenia opłaty SUP na pokrywanie kosztów usuwania zanieczyszczeń z terenów publicznych wobec tych samych opakowań oraz ponoszenia kosztów utrzymania systemu kaucyjnego

·        Nie gwarantuje wypłacania środków beneficjentom na pokrywanie kosztów zagospodarowania i recyklingu odpadów opakowaniowych.

***

Oragnizacje sektora rolno-spożywczego sprzeciwiające się koncepcji Ministerstwa Klimatu i Środowiska dotyczącej Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta: